Veerkracht na depressie bij ouderen
Factoren voor herstel van een depressie vanuit het perspectief van ouderen zelf.
In het kort
Hoofdonderzoeker: Dr. Didi Rhebergen
Betrokken instelling: Amsterdam UMC, locatie VUmc, afdeling psychiatrie
Startdatum onderzoek: april 2019
Einddatum onderzoek: juli 2021
Aantal patiënten in onderzoek: 72
De vraagstelling van het onderzoek
Depressieve stoornissen onder ouderen vormen een groot gezondheidsprobleem dat zal groeien onder invloed van de vergrijzing. Er is al veel bekend over risicofactoren en ongunstig beloop van depressie. Dit onderzoek richtte zich daarentegen op ouderen die blijvend hersteld zijn van een depressieve periode. Wat zijn de factoren die hen beschermen tegen langdurig aanhoudende depressie en terugval, en die bijdragen aan veerkracht en duurzaam herstel? Wat kunnen onderzoekers en behandelaren leren van deze ‘veerkrachtige’ ouderen?
Het onderzoek
De onderzoekers voerden in 2020 kwalitatieve diepte-interviews uit bij 25 ouderen (negen mannen en zestien vrouwen tussen de 73 en 85 jaar). Deze ouderen namen gedurende 2008-2014 deel aan de Nederlandse Studie naar Depressie bij Ouderen (NESDO). Destijds hadden zij een diagnose Major Depressive Disorder (MDD), maar zij waren hier blijvend van hersteld.
Resultaten
De onderzoekers haalden uit de interviews vier factoren die vanuit de eigen beleving van de ouderen bijdroegen aan hun veerkracht, namelijk: eigenaarschap nemen; sociale activiteit en steun; individuele activiteiten ondernemen; gedachtenpatronen herkennen en beheersen. Een belangrijke les over veerkracht die de onderzoekers hieruit halen is dat bijna alle succesfactoren in enige mate afhankelijk waren van de sociale omgeving (bijvoorbeeld de zorgverleners, familie, vrienden). De onderzoekers adviseren om ervoor waken om te veel verantwoordelijkheid voor een veerkrachtig ‘resultaat’ bij het individu te leggen. Oftewel: ‘zelf doen’ betekent niet ‘alleen doen’. Bij monde van de respondenten in het onderzoek adviseren ze behandelaren voorts om cliënten zich veilig en als persoon gezien te laten voelen, terwijl ze ook het eigenaarschap van de cliënt kunnen aanspreken. Tevens spelen behandelaren een belangrijke rol in het aanleren van zelfmonitoring die latere terugval kan voorkomen. Fysieke veroudering en stigmatisering zijn aandachtspunten die veerkracht in de weg kunnen staan.
De ervaringen van ouderen die blijvend hersteld zijn van een depressie, zijn in kaart gebracht om daarmee beschermende en succesfactoren te identificeren. Beleidsmakers, behandelaars en ouderen kunnen deze inzetten ter bevordering van herstel en verbetering van de zorg. Dit geeft richting aan de klinische praktijk en zo kan de ziektelast gereduceerd worden.
Er is een wetenschappelijk artikel ingediend bij een toonaangevend tijdschrift over gerontologie. Verder is er een rapport voor behandelaren opgesteld: “Veerkracht na depressie bij ouderen. Aanbevelingen voor de GGZ gebaseerd op het perspectief van ouderen die blijvend hersteld zijn van een Major Depressive Disorder (MDD)”. En er is een Infografic gemaakt die op de poliklinieken van GGZ InGeest en GGZ centraal verspreid zal worden.
De bevindingen komen op de website kenniscyclus.nl/